Traditivæ Substantiva et Principalis. Nomen ei inditur Prudentia Traditivæ. Enumerantur Methodi Genera diversa; et subjunguntur eorum Commoda, et Incommoda.

CAP III.

De Fundamentis et Officio Doctrinæ de Illustratione Sermonis, sive Rhetoricæ. Appendices tres Rhetorica, quæ ad Promptuariam tantummodò pertinent; Colores. Boni et Mali, tam Simplicis quam Comparati, Antitheta Rerum, Formula Minores Orationum.

CAP. IV.

Appendices generales duæ Traditiva: Critica, et Pædagogica.

LIBER VII.

CAP. I.

Partitio Ethicæ, in Doctrinam de Exemplari, et Georgica Animi. Partitio Exemplaris (scilicet Boni) in Bonum Simplex, et Bonum Comparatum. Partitio Boni Simplicis in Bonum Individuale, et Bonum Communionis.

CAP. II.

Partitio Boni Individualis, vel Suitatis, in Bonum Activum, et Bonum Passivum. Partitio Boni Passivi in Bonum Conservativum, et Bonum Perfectivum. Partitio Boni Communionis, in Officia Generalia, et Respectiva.

CAP. III.

Partitio Doctrinæ de Culturâ Animi, in Doctrinam de Characteribus Animorum, de Affectibus, et de Remediis,

sive Curationibus. Appendix Doctrinæ ejusdem, de Congruitate inter Bonum Animi, et Bonum Corporis.

LIBER VIII.

CAP. I.

Partitio Doctrinæ Civilis, in Doctrinam de Conversatione, Doctrinam de Negotiis, et Doctrinam de Imperio, sive Republicâ.

CAP. II.

Partitio Doctrinæ de Negotiis, in Doctrinam de Occasionibus Sparsis, et Doctrinam de Ambitu Vitæ. Exemplum Doctrinæ de Occasionibus Sparsis, ex Parabolis aliquibus Salomonis. Præcepta de Ambitu Vitæ.

CAP. III.

Partitiones Doctrinæ de Imperio, sive Republicâ omittuntur tantùm Aditus fit ad Desiderata duo; Doctrinam de Proferendis Finibus Imperii, et Doctrinam de Justitiâ Universali, sive de Fontibus Juris. Exempla utriusque.

LIBER IX.

CAP. I.

Partitiones Theologiæ Inspiratæ omittuntur: tantùm Aditus fit ad Desiderata tria; Doctrinam de Legitimo Usu Rationis Humanæ in Divinis, Doctrinam de Gradibus Unitatis in Civitate Dei, et Emanationes Scripturarum.

FRANCISCI BACONI

BARONIS

DE

VERULAMIO

VICE-COMITIS

SANCTI ALBANI,

DE

DIGNITATE ET AUGMENTIS SCIENTIARUM.

LIBER PRIMUS.

SUB veteri Lege, Rex Optime, erant et spontaneæ oblationes, et quotidiana sacrificia; hæc ex rituali cultu, illæ ex piâ alacritate profectæ. Arbitror equidem deberi tale quidpiam regibus a servis suis; ut scilicèt quisque non solùm muneris sui tributa, sed et amoris pignora deferat. Atque in prioribus illis spero me minimè defuturum; in posteriori autem genere, dubitavi quid potissimùm sumerem: satius autem visum est hujusmodi aliquid deligere, quod potiùs ad personæ tuæ excellentiam, quàm ad negotia coronæ spectaret.

Ego sæpissimè de Majestate tuâ, ut debeo, cogitans (missis aliis sive virtutis, sive fortunæ, tuæ dotibus) magnâ prorsùs afficior admiratione, cùm intueor excellentiam earum in te virtutum facultatumque, quas philosophi intellectuales vocant, capacitatem ingenii tot et tanta complexam, firmi

VOL VIII.

B

tudinem memoriæ, prehensionis velocitatem, judicii penetrationem, elocutionisque ordinem simùl et facilitatem. Subit profectò animum quandòque dogma illud Platonicum, quo asseritur, "Scientiam nihil aliud esse quàm Reminiscentiam; animumque naturalitèr omnia cognoscere, nativæ luci, quam specus corporis obumbraverat, subindè redditum." Certè hujus rei (si in quo alio) relucet in Majestate tuâ exemplum insigne; cui adeò prompta est mens ad concipiendam flammam, ubì vel levissima eam excitaverit objecta occasio, vel minima alienæ cognitionis scintilla affulserit. Quemadmodùm igitur de regum sapientissimo Sacra perhibet Scriptura, cor illi fuisse tanquam arenain maris," cujus quanquam massa prægrandis, partes tamen minutissimæ; sic mentis indidit Deus Majestati tuæ crasin planè mirabilem, quæ cùm maxima quæque complectatur, minima tamen prehendat nec patiatur effluere: cùm perdifficile videatur, vel potiùs impossibile in naturâ, ut idem instrumentum et grandia opera et pusilla aptè disponat. Quantum ad elocutionem tuam, occurrit illud Cornelii Taciti de Augusto Cæsare; "Augusto," inquit, "profluens, et quæ principem virum deceret, eloquentia fuit." Sanè si rectè rem perpendamus, omnis oratio aut laboriosa aut affectata aut imitatrix, quamvìs alioquìn excellens, nescio quid servile olet, nec sui juris est. Tuum autem dicendi genus verè regium est, profluens tanquam a fonte ; et nihilominùs, sicut naturæ ordo postulat, rivis diductum suis, plenum facilitatis felicitatisque, imitans neminem, nemini imitabile. Atque sicut in

rebus tuis, quæ tam ad regnum quàm ad domum tuam spectant, Virtus videtur cum Fortunâ certare; mores scilicèt optimi cum felici regimine, spes tuæ olìm patientèr et piè cohibitæ cum faustâ et opportunà speratorum adeptione, tori conjugalis sancta fides cum fructu conjugii beato in sobole pulcherrimâ, pia et principe Christiano dignissima ad pacem propensio cum simili vicinorum principum inclinatione in idem votum felicitèr conspirantium; sic et in intellectûs tui dotibus non levior exoritur lis et æmulatio, si eas, quæ a naturà ipsâ præbitæ sunt et infusæ, cum instructissimâ gazâ multiplicis eruditionis et plurimarum artium scientiâ committamus. Neque verò facile fuerit regem aliquem post Christum natum reperire, qui fuerit Majestati tuæ litterarum divinarum et humanarum varietate et culturâ comparandus. Percurrat qui voluerit imperatorum et regum seriem, et juxtà mecum sentiet. Magnum certè quiddam præstare reges videntur, si delibantes aliorum ingenia ex compendio sapiant, aut in cortice doctrinæ aliquatenùs hæreant, aut denique litteratos ament evehantque. At regem, et regem natum, veros eruditionis fontes hausisse, immò ipsummet fontem eruditionis esse, propè abest a miraculo. Tuæ verò Majestati etiam illud accedit, quod in eodem pectoris tui scrinio Sacræ Litteræ cum profanis recondantur; adeò ut cum Hermete illo Trismegisto triplici gloriâ insigniaris, potestate Regis, illuminatione Sacerdotis, eruditione Philosophi. Cùm igitur alios reges longè hâc laude (propriè quæ tua est) superes,