arcuatæ, non ultra quatuor; duæ scilicet ex utroque latere areæ. Ultra hanc, quam diximus, aream sit alia interior paris et amplitudinis et altitudinis; horto per exterius circumcincta; interius autem ambulacris pulchris arcuatis, usque ad primum tabulatum, circundata. Pars autem exterior solarii inferioris versus hortum, quatenus ad duo latera, convertatur in specum sive cavernam (grottam moderni vocant) ad umbram et æstivationem, apertam aut fenestratam tantum ex parte horti: sit autem caverna illa solo æqua, non omnino depressa; et eleganti pavimento strata ad terræ vapores excludendos. Erigatur autem in medio istius areæ fons splendidus; aut opus aliquod ex statuis magnificum: pavimentum autem simile sit areæ illi antedictæ. Hujus areæ ædificia ex utroque latere destinentur cameris et conclavibus secretioribus; latus autem transversum, porticibus etiam secretioribus. Curandum vero ut aliquæ tam excameris et conclavibus, quam ex porticibus, designentur ad usum iufirmorum; si forte princeps, aut quivis e grandioribus, ægrotaverit. Habeant autem portiones singulæ ægris destinatæ (ut moderni loquuntur) antecameram, cameram ad cubile, et recameram. autem, quæ diximus, supra secundum solarium collocentur. At latus transversum solarii inferioris versus hortum convertatur in porticum speciosam, patentem, et columnis fultam. Rursus, supra solarium tertium, ex omnibus tribus lateribus, statuantur porticus elegantes, columnares, et apertæ ad prospectum et refrigerium horti excipiendum. Verum ad angulos duos lateris transversi in solario secundo accommodentur et ornentur duo splendida et delicata conclavia (cabinettos moderni vocant) pavimento nitente, aulæis sumptuosis instructa, vitro crystallino fenestrata, cum cupola elegante in medio. Sint autem conclavia illa rebus curiosis omnigenis, et spectatu dignis, referta. In supremis quoque porticibus (si fieri posset) optarem collocari, juxta parietes, in locis diversis fonticulos quosdam aquam emittentes; qui per secretos tubos iterum transeant. Interior autem pars in solario superiore versus aream formetur in porticus et ambulacra bene Hæc munita et obducta ad usum convalescentium. Atque hactenus de modulo palatii ipsius: nam de balneis et piscinis non loquor. Superest tamen, ut antequam ad frontem ædium pervenias, collocentur areæ tres; area viridis, gramine vestita, cum pariete in circuitu, et juxta parietem arboribus, ordine positis, sata; area altera, ejusdem amplitudinis, sed in pariete cujus sint turriculæ exstructæ, aut simile quid ejusmodi elegantiæ: area item tertia, quæ cum fronte ipsa ædium quadrangulum constituat, quam ædificio certe aliqno circundatam nolo; neque rursus nudis parietibus cinctam ; sed ambulacris supra columnas, non arcus, erectis; in summitate vero plumbo, vel lapide quadrato, coopertis, et ad latera elegantibus statuis parvis, ænei coloris, munitis, clausam. Quatenus vero ad ædificia omnia, quæ usibus familiaribus inserviunt, summoveantur illa ad aliquam distantiam a palatio ipso; ita tamen ut interponantur porticus humiliores et obtectæ, intra quas ad palatium transire possis. XLIV. DE HORTIS. DEUS ipse primus plantavit hortum. Atque revera inter solatia humana illud horti est purissimum. Etenim spiritus hominum maxime reficit et oblectat; quo sine, ædificia et palatia manus tantum sunt opera, nec sapiunt naturam. Quinetiam notabis secula, cum proficiunt in cultura et magnificentia, citius pervenire ad ædificiorum pulchritudinem, quam ad hortorum elegantiam et amœnitatem; quasi elegantia illa hortorum esset res perfectior. Statuo, in hortis regalibus assignari oportere hortos pro singulis anni mensibus: in quibus, separatim, plantæ, quæ illo mense florent et vigent, producantur. Pro Decembri, Januario, et fine Novembris, eligendæ sunt plantæ, quæ per totam hiemem virescunt; quales sunt: aquifolia; hedera; laurus; juniperus; cupressus; taxus; buxus; pinus; abies; rosmarinus; lavendula; pervinca, flore albo, purpureo, et cæruleo; chamædrys; irides quoad folia; aurantia, limones, et myr 4 tus, si calidariis conserventur; et amaracus juxta parietem et versus solem satus. Sequunter pro fine Januarii et Februario: arbustum chamælææ germanicæ sive mezereonis, quæ eo tempore floret; crocus veruus, flore luteo et glauco; primula veris; anemones; tulipa præcox; hyacinthus orientalis; chamæïris; fritellaria. Pro Martio: omne genus violarum, præcipue purpurea simplici flore, quæ sunt præcocissimæ ; pseudonarcissus luteus; bellis; amygdalus, quæ tunc floret; malus persica, et cornus, quæ etiam tuuc florent; ru bus odoratus. Pro Aprili; viola flore albo multiplice; parietaria lutea; leucoium; herba paralysis; irides, et lilia omnigena; flores roris marini; tulipa; pæonia, flore multiplici; narcissus verus; pericly menum sabaùdicum; cerasus, et pirus, et prunus diversi generis in flore; acanthus, quæ tum folia emittit; arbor lelac. Pro Maio et Junio: cama-caryophylla omnium generum, præcipue virginea; omne genus rosarum,moschata sola excepta, quæ serius floret; periclymenum commune; fraga; buglossum; columbina; flos africanus, simplex et multiplex; cerasus, quæ tum fructum profert: ribes; ficus in fructu; baccæ rubi idæi; vitis flores; lavendula florens; satyrium hortense flore albo; herba muscaria; lilium convallium; malus florens; flos cyaneus. Pro Julio: caryophyllata omnium generum; rosa moschata; tilia florens; pyra, et poma, et pruna præcocia. Pro Augusto: pruna omnium generum; pyra; mala armeniaca; baccæ oxyacanthæ ; nuces avellanæ; melones moschatellini; et omnigeni coloris delphinum, sive consolida regalis. Pro Septembri: uvæ; poma; papaver variorum colorum; mala persica; melo-cotonea; nectarinæ; corna; pyra hiemalia; cydonea. Pro Octobri, et principio Novembris: sorba; mespila; pruna sylvestria; rosæ seræ; malvæ arborescentes flore roseo; et similia. Hæ vero, quas enumeravimus, plantæ climati Londinensi convenient. Sed hoc volo, ut sit alicubi quasi ver perpetuum, prout fert loci conditio. Quoniam autem odor florum, spirans in aëre (ubi undulat more modulationis musica) gratior multo est, quam si eos decerpas manu, ideo nihil magis confert ad delectationem illam, quæ ex odore florum percipitur, quam nosse eos flores et plantas, quæ adhuc crescentes, nec avulsæ, maxime emittunt auras suaves, et aërem odore perfundunt. Rosæ tam pallidæ, quam rubeæ, dum crescunt, odoris sui sunt tenaces, nec aërem tingunt; adeo ut juxta sepem earum ambulans, nihil odoris percipies, etiamsi hoc experiaris tempore roris matutini. Laurus itidem dum crescit, odoris parum emittit: neque etiam rosmarinus aut amaracus. Id, quod ante omnia suavissimo odore aërem (crescens) imbuit, est viola; præcipue alba, flore multiplici, quæ bis quotannis floret; medio Aprilis, et sub finem Augusti. Ei proxime accedit rosa moschata: tum folia fragariæ marcescentis, quæ halitum emittunt plane cardiacum: tum flores vitis, qui apparent in racemis noviter protrusis ad instar pulveris, qualis est in caule plantaginis: tum rubus odoratus: tum parietaria lutea, quæ gratissimum edit odorem, sata juxta fenestras conclavis, aut cubiculi in imo solario siti : tum caryophyllatæ tam minores quam majores: tum flores tiliæ: tum periclymeni flores, eminus locati: tum flores lavendulæ. De floribus fabæ non loquor, quoniam campestres sunt. At ea, quæ aërem jucundissimo odore perfundunt, sed non nisi calcata aut contusa, sunt tria: pimpinella, serpillum, et mentha aquatica. Itaque ambulacra integra his sunt conserenda, ut odorem eorum calcando exprimas. Horti contentum (loquor autem de hortis regiis, sicut feci de ædificiis haud minus triginta jugerum esse debet: atque illud in tres partes dividi convenit: graminetum in introitu; fruticetum sive eremum in exitu; et hortum præcipuum in medio: præter ambulacra utrinque ad latera. Mihi quidem placet, quatuor jugera gramineto assignari; sex fruticeto; bis quatuor ad ambulacra ad latera: et horto præcipuo duodecim. Oblectamentum ex gramineto duplex est: primum quidem oculis, quibus nihil jucundius est, quam gramen subinde tonsum, et virescens: alterum, quoniam in medio orbita purganda est, qua iri possit versus frontispicium sepis magnificæ, quæ hortum præci puum includat. At quoniam orbita ista longa erit, neque in magnis ardoribus anni, aut diei, umbra horti emenda est ambulatione per graminetum exposito sole; ideo ambulacra obtecta, duodecim pedes alta, ex opere lignario, utrinque ad latera gramineti exstruenda sunt, per quæ hortum introire possis in umbra continua. Quantum autem ad schemata et figuras, ex varii coloris terra distinctas, quæ subjaceant fenestris ædificii, nugæ plane sunt. Sæpius videas in placentis talia. Figura quadrata borto optime convenit; quam undique sepi pulcherrima et arcuata claudi oportet. Arcus extollantur supra columnas ex opere lignario pedes decem alti, lati sex: spatia autem inter columnas ejusdem dimensionis sint cum latitudine arcus. Supra arcus sit sepes continuata pedes quatuor alta, ex opere itidem lignario; et hanc supra sit turricula in summitate arcus cujusque exstructa, cujus interior capacitas sufficiat avicularum caveæ excipiendæ. Et supra interstitia arcuum collocentur aliæ aliquæ figuræ inauratæ, continentes lamellas vitri colorati, quibus varie ludant radii solares. Hanc autem sepem intelligo supra aggerem, haud præ cipitem quidem, sed mediocriter declivem, sex pedes altum totum floribus consitum, erigendam esse. Intelligo etiam ut hæc quadra horti non totam soli latitudinem occupet, sed satis spatii, variis ambulacris conficiendis utrinque ad latera relinquat; in quæ obtecta illa gramineti ambulacra, de quibus diximus, deducant. Verum ad introitum et exitum horti, hujusmodi ambulacra cum sepibus omnino omittenda sunt : in introitu quidem ne conspectum amœnæ illius sepis a gramineto impediat; in exitu autem ne prospectum fruticeti per arcus intercipiat. Dispositionem soli intra claustrum sepis variandam ad placitum relinquo; hoc interim monens, ut, quæcunque ea tandem sit, nimis curiosa et operosa ne sit. Imagines excisas ex junipero, vel alia materia hortensi, non probo: puerilia sunt ista. Humiles sepiculæ rotundæ, instar fimbriarum, cum pyramidibus parvulis, placent. Columnas etiam, et pyramides altas ex opere lignario, in aliquibus locis sparsas, sepibus vestitas, |