quædam corpora copiâ et raritate materiæ admodum discrepent, schematismis consentiant: alia contrà copiâ et raritate materiæ consentiant, schematismis discrepent. Nam non malè notatum est a chymicis in principiorum suorum triade, sulphur et mercurium, quasi per universitatem rerum permeare (nam de sale inepta ratio est, sed introducta, ut possit comprehendere corpora terrea, sicca, et fixa). At certè in illis duobus videtur consensus quidam naturæ ex maximè catholicis conspici. Etenim consentiunt sulphur; oleum, et exhalatio pinguis; flamma; et fortassè corpus stellæ. Ex alterâ parte consentiunt mercurius; aqua et vapores aquei; aër; et fortassè æther purus et interstellaris. Attamen istæ quaterniones geminæ, sive magnæ rerum tribus (utraque intra ordines suos) copiâ materiæ atque densitate immensum differunt, sed schematismo valdè conveniunt: ut in plurimis se produnt. At contra metalla diversa copiâ et densitate multum conveniunt (præsertim respectu vegetabilium, etc.), sed schematismo multifariàm differunt; et similitèr vegetabilia et animalia diversa schematismis quasi infinitis variantur, sed intra copiam materiæ, sive densitatem, paucorum graduum continentur.

Sequitur consensus maximè post priorem catholicus, videlicèt corporum principalium et fomitum suorum; videlicèt menstruorum, et alimentorum. Itaque exquirendum, sub quibus climatibus, et in quâ tellure, et ad quam profunditatem metalla singula generentur; et similitèr de gemmis, sive ex rupibus, sive inter mineras natis: in quâ glebâ erræ, arbores singulæ, et frutices, et herbæ potissi

mùm proveniant, et tanquam gaudeant: et insimul quæ impinguationes, sive per stercorationes cujuscunque generis, sive per cretam, arenam maris, cineres, etc. maximè juvent; et quæ sint ex his pro varietate glebarum magis aptæ et auxiliares. Etiam insitio et inoculatio arborum et plantarum, earumque ratio, quæ scilicèt plantæ super quas fœliciùs inserantur, etc. multum pendet de consensu. In quâ parte non injucundum foret experimentum quod novitèr audivimus esse tentatum, de insitione arborum sylvestrium (quæ hucusque in arboribus hortensibus fieri consuevit), unde folia, et glandes majorem in modum amplificantur, et arbores fiunt magis umbrosæ. Similitèr, alimenta animalium respectivè notanda sunt in genere, et cum negativis. Neque enim carnivora sustinent herbis nutriri; unde etiam Ordo Folitanorum (licèt voluntas humana plus possit quàm animantium cæterorum super corpus suum), post experientiam factam (ut aiunt), tanquam ab humanâ naturâ non tolerabilis, ferè evanuit. Etiam materiæ diversæ putrefactionum, undè animalcula generantur, notandæ sunt.

Atque consensus corporum principalium erga subordinata sua (tales enim ii possint censeri quos notavimus) satis in aperto sunt. Quibus addi possunt sensuum consensus erga objecta sua. Qui consensus cùm manifestissimi sint, benè notati, et acritèr excussi, etiam aliis consensibus qui latent magnam præbere possint lucem.

At interiores corporum consensus et fugæ, sive amicitiæ ct lites (tædet enim nos fere vocabulorum sympathiæ et antipathiæ, propter superstitiones et

inania), aut falsò ascriptæ, aut fabulis conspersæ, aut per neglectum raræ admodum sunt. Etenim si quis asserat inter vineam et brassicam esse dissidium, quia juxtà sata minùs lætè proveniunt, præstò ratio est: quòd utraque planta succulenta sit et deprædatrix, undè altera alteram defraudat. Si quis asserat esse consensum et amicitiam inter segetes, et cyaneum, aut papaver sylvestre, quia herbæ illæ ferè non proveniunt nisi in arvis cultis: debuit is potiùs asserere dissidium esse inter ea, quia papaver et cyaneus emittuntur et créantur ex tali succo terræ, qualem segetes reliquerint et repudiaverint; adeò ut satio segetum terram præparet ad eorum proventum. Atque hujusmodi falsarum ascriptionum magnus est numerus. Quoad fabulas verò, illæ omninò sunt exterminandæ. Restat tenuis certè copia eorum consensuum, qui certo probati sunt experimento; quales sunt magnetis et ferri, atque auri et argenti vivi, et similium. At in experimentis chymicis circa metalla inveniuntur et alii nonnulli observatione digni. Maxima verò frequentia eorum (ut in tantâ paucitate) invenitur in medicinis nonnullis, quæ ex proprietatibus suis occultis (quas vocant) et specificis, respiciunt aut membra, aut humores, aut morbos, aut quandòque naturas individuas. Neque omittendi sunt consensus inter motus et affectus lunæ, et passiones corporum inferiorum, prout ex experimentis agriculturæ, nauticæ, et medicinæ, aut aliàs, cum delectu severo et sincero, colligi et recipi possint. Verùm Instantiæ universæ consensuum secretiorum quo magis sunt infrequentes, eo majori cum diligentiâ sunt inquirendæ, per traditiones, et

narrationes fidas et probas; modò hoc fiat absque ullà levitate, aut credulitate, sed fide anxiâ et quasi dubitabundâ. Restat consensus corporum modo operandi tanquam inartificialis, sed usu Polychrestus, qui nullo modo omittendus est, sed sedulâ observatione investigandus. Is est coitio, sive unio corporum proclivis, aut difficilis, per compositionem, sive appositionem simplicem. Etenim corpora nonnulla facilè et libenter commiscentur et incorporantur, alia autem ægrè et perversè: veluti pulveres meliùs incorporantur cum aquis; calces et cineres, cum oleis; et sic de similibus. Neque tantùm sunt colligendæ Instantiæ propensionis, aut aversionis corporum erga misturam, sed etiam collocationis partium, et distributionis, et digestionis, postquàm commista sint; denique et prædominantiæ post misturam

transactam.

Superest ultimo loco ex modis septem operandi, septimus et postremus; operatio scilicèt per alternationem, et vicissitudines priorum sex: de quo antequàm in singulos illos paullò altiùs fuerit inquisitum, tempestivum non foret exempla proponere. Series autem, sive catena hujusmodi alternationis, prout ad singula effecta accommodari possit, res est et cognitu maximè difficilis, et ad opera maximè valida. Summa autem detinet et occupat homines impatientia hujusmodi tam inquisitionis, quàm praxeos; cùm tamen sit instar fili labyrinthi, quoad opera majora. Atque hæc sufficiant ad exemplum Polychresti.

LI.

Inter Prærogativas Instantiarum, ponemus loco vicesimo-septimo atque ultimo Instantias Magicas. Hoc nomine illas appellamus, in quibus materia, aut efficiens, tenuis aut parva est, pro magnitudine operis et effectûs qui sequitur; adeò ut, etiamsi fuerint vulgares, tamen sint instar miraculi, aliæ primo intuitu, aliæ etiam attentiùs contemplanti. Has verò natura ex sese subministrat parcè; quid verò factura sit sinu excusso, et post inventionem Formarum, et Processuum, et Schematismorum, futuris temporibus apparebit. At ista effecta Magica (quantum adhuc conjicimus) fiunt tribus modis: aut per multiplicationem sui, ut in igne, et venenis, quæ vocant specifica, necnon in motibus, qui transeunt et fortificantur de rotâ in rotam; aut per excitationem sive invitationem in altero, ut in magnete, qui excit acus innumeras, virtute nullatenùs deperditâ aut diminutâ, aut in fermento, et hujusmodi; aut per anteversionem motûs, ut dictum est, de pulvere pyrio, et bombardis, et cuniculis: quorum priores duo modi indagationem consensuum requirunt, tertius, mensuræ motuum. Utrùm verò sit aliquis modus mutandi corpora per minima (ut vocant), et transponendi subtiliores materiæ schematismos (id quod ad omnimodas corporum transformationes pertinet, ut ars brevi tempore illud facere possit, quod natura per multas ambages molitur), de eo nulla hactenùs nobis constant indicia. Quemadmodum autem in solidis et veris aspiramus ad ultima et summa; ita vana et tumida perpetuò odimus, et quantum in nobis est profligamus.