Imágenes de páginas
PDF
EPUB

Plinius.

Wenn es den Briefen des Cicero zur größern Empfehlung dient, daß sie von ihm ohne Hinsicht auf dffentliche Bekaunts machung geschrieben, und nicht von ihm selbst zu diesem Zwecke gesammelt wurden; so fehlt den Briefen des jùngern Plinius dieser Vorzug; denn er sammelte sie selbst zur Bekanntmachung, wie er gleich in dem ersten Briefe sagt, und gab ihnen vermutly lich bei dieser Gelegenheit mehr Ausfeilung und künftliche Rüns dung. Aber auch der in dem Zeitalter dieses Schriftstellers schon entartende Charakter der römischen Schreibart, und der damals® herrschende Geist der Unterwerfung und hösischen Geschmeidigs keit ist in diesen Briefen, bei allen ihren einzelnen Schönheiten, nur allzu sichtbar. Keiner von diesen Briefen ist so berühmt, als der 97fte des zehnten Buchs, worin sich Plinius von dem Kaiser Trajan Verhaltungsbefehle in Ansehung der Christen auss bittet, die er, ihre unbiegsame Beharrlichkeit ausgenommen, von der vortheilhafteßten Seite schildert. Mit diesem Briefe hat sich die Kritik oft und viel beschäfftigt, und man findet in der lateinischen Bibliothek des Fabrizius (Ed. Ern. Vol. II, p.418 ff.) -die dahin gehdrigen Schriften nachgewiesen. Aus der beigefüg= `\ten Antwort des Kaisers sieht man indeß, daß die Vorstelluns gen des bithynischen Statthalters wenig bewirkten.

TRAIANO IM P.

Solemne eft mihi, Domine, omnia, de quibus dubito, ad te referre. Quis enim poteft melius vel cunctationem meam regere, vel ignorantiam inftruere?, Cognitionibus de Chriftianis interfui nunquam: ideo nefcio quid et quatenus aut puniri foleat, aut quaeri. Nec mediocriter haefitavi, fitné aliquod difcrimen aetatum, an quamlibet teneri nihil a robuftioribus differant? deturne poenitentiae venia, an ei, qui omnino Chriftianus fuit, defiffe non profit? nomen ipfum etiamfi flagitiis careat, an flagitia cohaerentia nomini puniantur? Interim in iis, qui ad me tanquam Chri

ftiani deferebantur, hunc fum fequutus' modum. Interrogavi ipfos, An effent Chriftiani? confitentes iterum ac tertio interrogavi, fupplicium minatus: perfeverantes duci iuffi. Neque enim dubitabam, qualecunque effet, quod faterentur, pervicaciam certe, et inflexibilem obftinationem debere puniri. Fuerunt alii fimiles amentiae: quos, quia cives Romani erant, adnotavi in urbem remittendos. Mox ipfo tractatu, ut fieri folet, diffundente fe crimine, plures fpecies inciderunt. Propofitus eft libellus fine auctore, multorum nomina continens, qui negarent se esse Chriftianos, aut fuiffe, quum, praeeunte me, deos appellarent, et imagini tuae, quam propter hoc iusserain cum fimulacris numinum adferri, thure ac vino fùpplicarent, praeterea maledicerent Chrifto: quorum nihil cogi poffe dicuntur, qui funt revera Christiani. Ego dimittendos putavi. Alii ab indice nominati, esse fe Chriftianos dixerunt, et mox negaverunt: fuiffe quidem, fed defiffe, quidam ante triennium, quidain ante plures annos, non nemo etiam ante viginti quoque. Omnes et imaginem tuam, deorumque fimulacra venerati funt, ii et Chrifto maledixerunt. Adfirmabant autem, hanc fuiffe fummam vel culpae fuae, vel erroris, quod effent foliti ftato die ante lucem convenire: carmenque Chrifto, quafi Deo, dicere fecum invicem: feque facramento non in fcelus aliquod obftringere, fed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, ne depofitum appellati abnegarent: quibus peractis moremi fibi difcedendi fuiffe, rurfusque coëundi ad capiendum cibum, promifcuum tamen et innoxium: quod ipfum facere defiille poft edictum meum, quo fecundum mandata tua hetaerias effe vetueram. Quo magis neceffarium credidi, ex duabus ancillis, quae miniftrae dicebantur, quid effet veri et per tormenta

quae

1

[ocr errors]

quaerere. Sed nihil aliud inveni, qnam fuperftitionem pravam et immodicam, ideoque, dilata cognitione, ad confulendum te decurri. Vila eft enim mihi res digna confultatione, maxime propter periclitantium numerum. Multi enim omnis aetatis, omnis ordinis, utriusque fexus etiam, vocantur in periculum, et vocabuntur. Neque enim civitates tantum, fed vicos etiam atque agros fuperftitionis iftius contagio pervagata eft: quae videtur fifti et corrigi poffe. Certe fatis conftat, prope iam desolata templa coepiffe celebrari, et facra folemnia diu intermilla repeti: paffimque venire victimas, quarum adhuc rariffimus enitor inveniebatur. Ex quò facile eft opinari, quae turba hominum emendari poffit, fi hat poenitentiae locus.

TRAIANVS PLINIO S.

Actum quem debuifti, mi Secunde, in excutiendis cauffis eorum, qui Chriftiani ad te delati fuerant, fecutus es. Neque enim in univerfum aliquid, quod quafi certam formam habeat, conftitui poteft. Conquirendi non funt: fi deferantur et arguantur, pu niendi funt: ita tamen, ut qui negaverit, fe Chriftianum effe, idque re ipfa manifeftum fecerit, id eft, fupplicando diis noftris, quamvis fufpectus in praeteritum fuerit, veniam ex poenitentia impetret. Sine auctore vero propofiti libelli, nullo crimine locum habere debent. Nam et peffimi exempli, nec noftri feculi eft.

Senela.

Se neka.

Obgleich die Briefe des berühmten Weltweisen, Lucius Annáus Seneka schon früher, als die des jüngern Plinius, geschrieben sind; so finden sich doch in ihnen schon merklichere Spuren der durch Kunft und gesuchte Concinnität entarteten römischen Schreibart. Es sind dieser Briefe hundert vier and swanzig, die sämmtlich an den Lucilius, Landpfleger in Sici lien, gerichtet sind. Manche derselben tragen vielleicht nur die Form von Briefen, als Vehikel, lehrreiche Bemerkungen åber mancherlei Gegenstände der Gelehrsamkeit, und besonders der ftoischen Philofophie, desto freier und beziehender einzukleiden. Der hier mitgetheilte acht und achtzigste Brief ist einer der schönsten und lehrreichten, und hat in einigen Handschriften und Ausgaben die besondere Ueberschrift: Liber de ftudiis liberalibus, ad Liberalem, Es gilt von diesem, wie von den übrigen Briefen des Seneka, was Quintilian von seinen Schriften überhaupt urtheilt; Multae in eo claraeque fententiae; multa étiam morum gratia legenda: fed in eloquendo corrupta pleraque, atque eo perniciofiffima, quod abundant dulcibus vitiis.

AD LV CILI V M.

De liberalibus ftudiis quid fentiam, fcire defideras. Nullum fufpicio, nullum in bonis numero, quod ad aes exit. Meritoria artificia funt, hactenus utilia, fi praeparant ingenium,, non detinent. Tamdiu enim iftis immorandum eft, quamdiu nihil animus agere maius poteft, rudimenta funt noftra, non opera. Quare liberalia ftudia dicta funt vides, quia homine libero digna funt. Ceterum unum ftudium vere liberale eft, quod liberum facit, hoc fapientiae, fublime, forte, magnaninum: cetera pufilla et puerilia funt. An tu quidquam in iftis effe credis boni, quorum profellores turpiffimos omnium ac flagitiofiffimos cernis? Non difcere debemus ifta, fed didicille. Quidam Beisp.Samml. 8.Bd. 1.Abth.

[ocr errors]

illud

ار

illud de liberalibus ftudiis quaerendum iudicaverunt, an virum bonum facerent. Ne proinittunt quidem, nec huius rei scientiam affectant. Grammaticus circa curam fermonis verfatur, et fi latius evagari vult, circa hiftorias. Iam ut longiffime fines fuos proferat, circa carmina. Quid horum ad virtutem viam sternit? Syllabaruin enarratio, et verborum diligentia, et fabularum memoria, et verfuum lex ac modificatio? Quid ex his metum demit, cupiditatem eximit, libidinem fraenat? Ad geometriam tranfeamus, et ad muficam: nihil apud illas invenies, quod vetet timere, vetet cupere; quae quisquis ignorat, alia fruftra fcit. Videndum, utrum doceant isti virtutem, an non; fi non docent, nec tradunt quidem: fi docent, philosophi sunt. Vis fcire, quam non ad docendam virtutem confederint? adfpice quam diffimilia inter fe omnium ftudia fint, atqui fimilitudo effet idem docentium. Nifi forte tibi Homerum philofophum fuiffe perfuadent, cum his ipfis, quibus colligunt, negent. Nam modo Stoicum illum faciunt, virtutem folam probantem, et voluptates refugientem, et ab honefto ne immortalitatis quidem pretio recedentem: modo Epicureum, laydantem ftatuin quietae civitatis, et inter convivia cantusque vitam exigentis: modo Peripateticum, bonorum tria genera inducentem: modo Academicum, incerta omnia dicentem. Apparet nihil horum effe in illo, cui omnia infunt: ifta enim inter fe diffident. Demus illis, Homerum philofophum fuiffe, nempe fapiens factus eft, antequain carmina ulla cognofceret: ergo illa difcamus, quae Homerum fecere fapientem.' Hoc quidem me quaerere', utrum maior aetate fuerit Homerus an Hefiodus, non magis ad rem pertinet; quam fcire, an minor Hecuba fuerit, quam Helena; et quare tam male tulerit aetatem. Quid, inquam, annos Patrocli et Achillis inquirere, ad rem existimas *perti

« AnteriorContinuar »