Imágenes de páginas
PDF
EPUB

Constitutio unius Doctrinæ generalis de Natura, sive de Statu Hominis. Partitio Doctrinæ de Statu Hominis, in Doctrinam de Persona Hominis, et de Fœdere Animi et Corporis. Partitio Doctrinæ de Persona Hominis, in Doctrinam de Miseriis Hominis, et de Prærogativis. Partitio Doctrinæ de Fœdere, in Doctrinam de Indicationibus, et de Impressionibus. Assignatio Physiognomia, et Interpretationis Somniorum Naturalium, Doctrina de Indicationibus.

CAP. II.

Partitio Doctrinæ circa Corpus Hominis, in Medicinam, Cosmeticam, Athleticam, et Voluptariam. Partitio Medicinæ in officia tria: viz. in Conservationem Sanitatis, Curationem Morborum, et Prolongationem Vitæ: quodque pars postrema de Prolongatione Vitæ disjungi debeat a duabus reliquis.

CAP. III.

Partitio Philosophiæ Humanæ circa Animam, in Doctrinam de Spiraculo, et Doctrinam de Anima Sensibili, sive Producta. Partitio secunda ejusdem Philosophiæ, in Doctrinam de Substantia et Facultatibus Animæ, et Doctrinam de Usu et Objectis Facultatum. Appendices duæ Doctrinæ de Facultatibus Anima; Doctrina de Divinatione Naturali, et Doctrina de Fascinatione. Distributio Facultatum Animæ Sensibilis, in Motum, et Sensum.

LIBER V.

CAP. I.

Partitio Doctrinæ circa Usum et Objecta Facultatum Animæ Humanæ, in Logicam, et Ethicam. Partitio Logicæ, in Artes Inveniendi, Judicandi, Retinendi, et Tradendi.

CAP. II.

Partitio Inventivæ, in Inventivam Artium, et Argumentorum: quodque prior harum (quæ eminet) desideretur. Partitio Inventivæ Artium, in Experientiam Literatam, et Organum Novum. Delineatio Experientia Literatæ.

CAP. III.

Partitio Inventivæ Argumentorum, in Promptuariam, et Topicam. Partitio Topicæ, in Generalem, et Particularem. Exemplum Topicæ Particularis, in Inquisitione de Gravi et

CAP. IV.

Partitio Artis Judicandi, in Judicium per Inductionem, et per Syllogismum: quorum prius aggregatur Organo Novo. Partitio prima Judicii per Syllogismum, in Reductionem Rectam, et Inversam. Partitio secunda ejus, in Analyticam, et Doctrinam de Elenchis. Partitio Doctrinæ de Elenchis, in Elenchos Sophismatum, Elenchos Hermeniæ, et Elenchos Imaginum, sive Idolorum. Partitio Idolorum, in Idola Tribus, Idola Specus, et Idola Fori. Appendix Artis Judicandi, viz. De Analogia Demonstrationum pro Natura Subjecti.

CAP. V.

Partitio Artis Retinendi sive Retentivæ, in Doctrinam de' Adminiculis Memoriæ, et Doctrinam de Memoria ipsa. Partitio Doctrinæ de Memoria ipsa, in Prænotionem, et Emblema.

LIBER VI.
CAP. I.

Partitio Traditivæ, in Doctrinam de Organo Sermonis, Doctrinam de Methodo Sermonis, et Doctrinam de Illustratione Sermonis. Partitio Doctrinæ de Organo Sermonis, in Doctrinam de Notis Rerum, de Locutione, et de Scriptione: quarum duæ Posteriores Grammaticam constituunt, ejusque Partitiones sunt. Partitio Doctrinæ de Notis Rerum, in Hieroglyphica, et Characteres Reales. Partitio secunda Grammaticæ, in Literariam, et Philosophantem. Aggregatio Poëseos quoad Metrum ad Doctrinam de Locutione. Aggregatio Doctrinæ de Ciphris ad Doctrinam de Scriptione.

CAP. II.

Doctrina de Methodo Sermonis constituitur ut Pars Traditivæ Substantiva et Principalis. Nomen ei inditur Prudentia Traditiva. Enumerantur Methodi genera diversa; et subjunguntur eorum commoda, et incommoda.

CAP. III.

De Fundamentis et Officio Doctrinæ de Illustratione Sermonis, sive Rhetorica. Appendices tres Rhetoricæ, quæ ad Promptuariam tantummodo pertinent; Colores Boni et Mali, tam Simplicis quam Comparati; Antitheta Rerum; Formulæ Minores Orationum.

CAP. IV.

Appendices generales duæ Traditivæ : Critica, et Pædagogica.

LIBER VII.

CAP. I.

Partitio Ethicæ, in Doctrinam de Exemplari, et Georgica Animi. Partitio Exemplaris (scilicet Boni), in Bonum Simplex, et Bonum Comparatum. Partitio Boni Simplicis in Bonum Individuale, et Bonum Communionis.

CAP. II.

Partitio Boni Individualis, vel Suitatis, in Bonum Activum, et Bonum Passivum. Partitio Boni Passivi in Bonum Conservativum, et Bonum Perfectivum. Partitio Boni Communionis, in Officia Generalia, et Respectiva.

CAP. III.

Partitio Doctrinæ de Cultura Animi, in Doctrinam de Characteribus Animorum, de Affectibus, et de Remediis sive Curationibus. Appendix Doctrinæ ejusdem, de Congruitate inter Bonum Animi et Bonum Corporis.

LIBER VIII.

CAP. I.

Partitio Doctrinæ Civilis, in Doctrinam de Conversatione, Doctrinam de Negotiis, et Doctrinam de Imperio sive Republica.

CAP. II.

Partitio Doctrinæ de Negotiis, in Doctrinam de Occasionibus Sparsis, et Doctrinam de Ambitu Vitæ. Exemplum Doctrinæ de Occasionibus Sparsis, ex Parabolis aliquibus Salomonis. Præcepta de Ambitu Vitæ.

CAP. III.

Partitiones Doctrinæ de Imperio, sive Republica omittuntur: tantum Aditus fit ad Desiderata duo; Doctrinam de Proferendis Finibus Imperii, et Doctrinam de Justitia Universali, sive de Fontibus Juris. Exempla utriusque.

LIBER IX.

CAP. I.

Partitiones Theologiæ Inspiratæ omittuntur: tantum Aditus fit ad Desiderata tria; Doctrinam de Legitimo Usu Rationis Humanæ in Divinis, Doctrinam de Gradibus Unitatis in Civitate Dei, et Emanationes Scripturarum.

FRANCISCI BARONIS DE VERULAMIO,

VICE-COMITIS SANCTI ALBANI,

DE DIGNITATE ET AUGMENTIS
SCIENTIARUM,

LIBER PRIMUS.

SUB veteri Lege, Rex Optime, erant et spontaneæ oblationes et quotidiana sacrificia; hæc ex rituali cultu, illæ ex pia alacritate profectæ. Arbitror equidem deberi tale quidpiam regibus a servis suis; ut scilicet quisque non solum muneris sui tributa, sed et amoris pignora deferat. Atque in prioribus illis spero me minime defuturum; in posteriori autem genere, dubitavi quid potissimum sumerem: satius autem visum est hujusmodi aliquid deligere, quod potius ad personæ tuæ excellentiam quam ad negotia corona spectaret.

Ego sæpissime de Majestate tua, ut debeo, cogitans, (missis aliis sive virtutis sive fortunæ tuæ dotibus) magna prorsus afficior admiratione, cum intueor excellentiam earum in to virtutum facultatumque, quas philosophi intellectuales vocant: capacitatem ingenii tot et tanta complexam, firmitudinem memoriæ, prehensionis velocitatem, judicii penetrationem, elocutionisque ordinem simul et facilitatem. Subit profecto

animum quandoque dogma illud Platonicum, quo asseritur, Scientiam nihil aliud esse quam Reminiscentiam; animumque naturaliter omnia cognoscere, nativæ luci, quam specus corporis obumbraverat, subinde redditum. Certe hujus rei (si in quo alio) relucet in Majestate tua exemplum insigne; cui adeo prompta est mens ad concipiendam flammam, ubi vel levissima eam excitaverit objecta occasio, vel minima alienæ cognitionis scintilla affulserit. Quemadmodum igitur de regum sapientissimo Sacra perhibet Scriptura, Cor illi fuisse tanquam arenam maris 2,

See the Phædo, p. 75., and other places in Plato's works; particularly the beginning of the Meno. And compare Arist. Anal. Pri. ii. 21., where the passage in the Meno is referred to.

* 1 Kings, 4. 29.

cujus quanquam massa prægrandis, partes tamen minutissimæ ; sic mentis indidit Deus Majestati tuæ crasim plane mirabilem, quæ cum maxima quæque complectatur, minima tamen prehendat nec patiatur effluere: cum perdifficile videatur vel potius impossibile in natura, ut idem instrumentum et grandia opera et pusilla apte disponat. Quantum ad elocutionem tuam, occurrit illud Cornelii Taciti de Augusto Cæsare; Augusto, inquit, profluens, et quæ principem virum deceret, eloquentia fuit. Sane si recte rem perpendamus, omnis oratio aut laboriosa aut affectata aut imitatrix, quamvis alioquin excellens, nescio quid servile olet, nec sui juris est. Tuum autem dicendi genus vere regium est, profluens tanquam a fonte, et nihilominus, sicut naturæ ordo postulat, rivis diductum suis, plenum facilitatis fœlicitatisque, imitans neminem nemini imitabile. Atque sicut in rebus tuis quæ tam ad regnum quam ad domum tuam spectant, virtus videtur cum fortuna certare; mores scilicet optimi cum fœlici regimine; spes tuæ olim patienter et pie cohibitæ, cum fausta et opportuna speratorum adeptione; tori conjugalis sancta fides, cum fructu conjugii beato in sobole pulcherrima; pia et principe Christiano dignissima ad pacem propensio, cum simili vicinorum principum inclinatione in idem votum fœliciter conspirantium; sic et in intellectus tui dotibus non levior exoritur lis et æmulatio, si eas quæ a natura ipsa præbitæ sunt et infusæ cum instructissima gaza multiplicis eruditionis et plurimarum artium scientia committamus. Neque vero facile fuerit regem aliquem post Christum natum reperire, qui fuerit Majestati tuæ literarum divinarum et humanarum varietate et cultura comparandus. Percurrat qui voluerit imperatorum et regum seriem, et juxta mecum sentiet. Magnum certe quiddam præstare reges videntur, si delibantes aliorum ingenia ex compendio sapiant, aut in cortice doctrinæ aliquatenus hæreant, aut denique literatos ament evehantque. At regem, et regem natum, veros eruditionis fontes hausisse, imo ipsummet fontem eruditionis esse, prope abest a miraculo. Tuæ vero Majestati etiam illud accedit, quod in eodem pectoris tui scrinio Sacræ Literæ cum profanis recondantur; adeo ut cum Hermete illo Trismegisto triplici gloria insigniaris, potestate Regis, illuminatione Sacer

1 "Augusto prompta ac profluens, quæ deceret principem, eloquentia fuit.”—Ann. xiii. c. 3.

« AnteriorContinuar »