FRANCISCUS DE VERULAMIO

SIC COGITAVIT ;

TALEMQUE APUD SE RATIONEM INSTITUIT,

QUAM VIVENTIBUS ET POSTERIS NOTAM FIERI
IPSORUM INTERESSE PUTAVIT.

CUM illi pro comperto esset intellectum humanum sibi ipsi negotium facessere, neque auxiliis veris (quæ in hominis potestate sunt) uti sobrie et commode; unde multiplex rerum ignoratio et ex ignoratione rerum detrimenta innumera: omni ope connitendum existimavit, si quo modo commercium istud Mentis et Rerum (cui vix aliquid in terris, aut saltem in terrenis, se ostendit simile) restitui posset in integrum, aut saltem in melius deduci. Ut vero errores qui invaluerunt, quique in æternum invalituri sunt, alii post alios (si mens sibi permittatur) ipsi se corrigerent, vel ex vi intellectus propria vel ex auxiliis atque adminiculis dialectica, nulla prorsus suberat spes; propterea quod notiones rerum primæ, quas mens haustu facili et supino excipit recondit atque accumulat (unde reliqua omnia fluunt), vitiosæ sint et confusa et temere a rebus abstractæ ; neque minor sit in secundis et reliquis libido et inconstantia; ex quo fit, ut universa ista ratio humana, qua utimur quoad inquisitionem naturæ, non bene congesta et ædificata sit, sed tanquam moles aliqua magnifica sine fundamento. Dum enim falsas mentis vires mirantur homines et celebrant, veras ejusdem quæ esse possint (si debita ei adhibeantur auxilia, atque ipsa rebus morigera sit, nec impotenter rebus insultet) prætereunt et perdunt. Restabat illud unum ut res de integro tentetur melioribus præsıdiis, utque fiat scientiarum et artium atque omnis humanæ doctrinæ in universum Instauratio, a debitis excitata fundamentis. Hoc vero licet aggressu infinitum quiddam videri possit ac supra vires mortales, tamen idem tractatu sanum invenietur ac sobrium, magis quam ea quæ adhuc facta sunt. Exitus enim hujus rei est nonnullus. In is vero quæ jam fiunt circa scientias, est vertigo quædam et agitatio perpetua et circulus. Neque eum

122

fugit quanta in solitudine versetur hoc experimentum, et quam durum et incredibile sit ad faciendam fidem. Nihilominus, nec rem nec seipsum deserendum putavit, quin viam quæ una humanæ menti pervia est tentaret atque iniret. Præstat enim principium dare rei quæ exitum habere possit, quam in iis quæ exitum nullum habent perpetua contentione et studio implicari. Viæ autem contemplativæ viis illis activis decantatis fere respondent; ut altera, ab initio ardua et difficilis, desinat in apertum ; altera, primo intuitu expedita et proclivis, ducat in avia et præcipitia. Quum autem incertus esset quando hæc alicui posthac in mentem ventura sint; eo potissimum usus argumento, quod neminem hactenus invenit qui ad similes cogitationes animum applicuerit; decrevit prima quæque quæ perficere licuit in publicum edere. Neque hæc festinatio ambitiosa fuit, sed sollicita; ut si quid illi humanitus accideret, extaret tamen designatio quædam ac destinatio rei quam animo complexus est; utque extaret simul signum aliquod honestæ suæ et propensa in generis humani commoda voluntatis. Certe aliam quamcunque ambitionem inferiorem duxit, re quam

præ manibus habuit. Aut enim hoc quod

agitur nihil est, aut tantum, ut

merito ipso contentum esse

debeat nec fructum

extra quærere.