Perque puellares oculos digitumque sonantem
Irruet in totos lapsa Thalia sinus.
Namque Elegia levis multorum cura deorum est,
Et vocat ad numeros quemlibet illa suos;
Liber adest elegis, Eratoque, Ceresque, Venusque,
Et cum purpureâ matre tenellus Amor.
Talibus inde licent convivia larga poetis,
Sæpiùs et veteri commaduisse mero.
At qui bella refert, et adulto sub Jove cælum,
Heroasque pios, semideosque duces,
Et nunc saneta canit superûm consulta deorum,
Nunc latrata fero regna profunda cane,
Ille quidem parcè, Samii pro more magistri,
Vivat, et innocuos præbeat herba cibos;
Stet prope fagineo pellucida lympha catillo,
Sobriaque e puro pocula fonte bibat.
Additur huic scelerisque vacans et casta juventus,
Et rigidi mores, et sine labe manus;
Qualis veste nitens sacrâ, et lustralibus undis,
Surgis ad infensos augur iture Deos.
Hoc ritu vixisse ferunt post rapa sagacem
Lumina Tiresian, Ogygiumque Linon,
Et lare devoto profugum Calchanta, senemque
Orpheon edomitis sola per antra feris;
Sic dapis exiguus, sic rivi potor Homerus
Dulichium vexit per freta longa virum,
per monstrificam Perseiæ Phœbados aulam, Et vada foemineis insidiosa sonis,
Perque tuas, rex ime, domos, ubi sanguine nigro
Dicitur umbrarum detinuisse greges:
Diis etenim sacer est vates, divûmque sacerdos,
Spirat et occultum pectus et ora Jovem.
At tu si quid agam scitabere (si modò saltem
Esse putas tanti noscere siquid agam).
Paciferum canimus cælesti semine regem,
Faustaque sacratis sæcula pacta libris ;
Vagitumque Dei, et stabulantem paupere tecto
Qui suprema suo cum patre regna colit;
Stelliparumque polum, modulantesque æthere turmas,
Et subitò elisos ad sua fana Deos.
Dona quidem dedimus Christi natalibus illa;
Illa sub auroram lux mihi prima tulit.
Te quoque pressa manent patriis meditata cicutis ;
Tu mihi, cui recitem, judicis instar eris.
DIODATI (e te'l dirò con maraviglia),
Quel ritroso io, ch' amor spreggiar solea
E de' suoi lacci spesso mi ridea,
Già caddi, ov' uom dabben talor s' impiglia.
Nè treccie d'oro nè guancia vermiglia
M' abbaglian sì, ma sotto nova idea
Pellegrina bellezza che 'l cuor bea,
Portamenti alti onesti, e nelle ciglia
Quel sereno fulgor d' amabil nero,
Parole adorne di lingua più d'una,
E 'l cantar che di mezzo l' emispero
Traviar ben può la faticosa Luna;
E degli occhi suoi avventa sì gran fuoco
Che l' incerar gli orecchi mi fia poco.
THYRSIS et DAMON, ejusdem vicinia pastores, eadem studia sequuti, a pueritiâ amici erant, ut qui plurimum. THYRSIS, animi causâ profectus, peregrè de obitu DAMONIS muncium accepit. Domum postea reversus, et rem ita esse comperto, se suamque solitudinem hoc carmine deplorat. DAMONIS autem sub personâ hic intelligitur CAROLUS DEODATUs, ex urbe Hetruriæ Lucâ paterno genere oriundus, cætera Anglus; ingenio, doctrinâ, clarissimisque cæteris virtutibus, dum viveret, juvenis egregius.
HIMERIDES Nymphæ (nam vos et Daphnin et Hylan,
Et plorata diu meministis fata Bionis),
Dicite Sicelicum Thamesina per oppida carmen :
Quas miser effudit voces, quæ murmura Thyrsis,
Et quibus assiduis exercuit antra querelis,
Fluminaque, fontesque vagos, nemorumque recessus,
Dum sibi præreptum queritur Damona, neque altam
Luctibus exemit noctem, loca sola pererrans.
Et jam bis viridi surgebat culmus aristâ,
Et totidem flavas numerabant horrea messes,
Ex quo summa dies tulerat Damona sub umbras,
Nec dum aderat Thyrsis; pastorem scilicet illum
Dulcis amor Musæ Thuscâ retinebat in urbe.
Ast ubi mens expleta domum pecorisque relicti
Cura vocat, simul assuetâ seditque sub ulmo,
Tum verò amissum, tum denique, sentit amicum,
Cœpit et immensum sic exonerare dolorem :
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni.
Hei mihi! quæ terris, quæ dicam numina cælo,
Postquam te immiti rapuerunt funere, Damon?
Siccine nos linquis? tua sic sine nomine virtus
Ibit, et obscuris numero sociabitur umbris?
At non ille animas virgâ qui dividit aureâ
Ista velit, dignumque tui te ducat in agmen,
Ignavumque procul pecus arceat omne silentûm.
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni.
Quicquid erit, certè, nisi me lupus antè videbit,
Indeplorato non comminuere sepulchro,
Constabitque tuus tibi honos, longùmque vigebit
Inter pastores. Illi tibi vota secundo
Solvere post Daphnin, post Daphnin dicere laudes,
Gaudebunt, dum rura Pales, dum Faunus amabit;
Si quid id est, priscamque fidem coluisse, piumque,
Palladiasque artes, sociumque habuisse canorum.
"Ite domum impasti; domino jam non vocat, agni. Hæc tibi certa manent, tibi erunt hæc præmia, Damon. At mihi quid tandem fiet modò? quis mihi fidus Hærebit lateri comes, ut tu sæpe solebas, Frigoribus duris, et per loca fœta pruinis, Aut rapido sub sole, siti morientibus herbis, Sive opus in magnos fuit eminùs ire leones, Aut avido terrere lupos præsepibus altis? Quis fando sopire diem cantuque solebit?
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni. Pectora cui credam? quis me lenire docebit Mordaces curas, quis longam fallere noctem
Dulcibus alloquiis, grato cum sibilat igni
Molle pirum, et nucibus strepitat focus, at malus Auster Miscet cuncta foris, et desuper intonat ulmo?
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni.
Aut æstate, dies medio dum vertitur axe,
Cum Pan æsculeâ somnum capit abditus umbrâ,
Et repetunt sub aquis sibi nota sedilia Nymphæ,
Pastoresque latent, stertit sub sepe colonus,
Quis mihi blanditiasque tuas, quis tum mihi risus,
Cecropiosque sales referet, cultosque lepores?
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni.
At jam solus agros, jam pascua solus oberro,
Sicubi ramosæ densantur vallibus umbræ;
Hic serum expecto; supra caput imber et Eurus
Triste sonant, fractaque agitata crepuscula silvæ.
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni.
Heu! quam culta mihi priùs arva procacibus herbis
Involvuntur, et ipsa situ seges alta fatiscit!
Innuba neglecto marcescit et uva racemo,
Nec myrteta juvant; ovium quoque tædet, at ille
Morent, inque suum convertunt ora magistrum.
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni.
Tityrus ad corylos vocat, Alphesibus ad ornos,
Ad salices Ægon, ad flumina pulcher Amyntas:
Hic gelidi fontes, hic illita gramina musco,
Hic Zephyri, hic placidas interstrepit arbutus undas.'
Ista canunt surdo; frutices ego nactus abibam.
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni. Mopsus ad hæc, nam me redeuntem fortè notârat (Et callebat avium linguas et sidera Mopsus), 'Thyrsi, quid hoc?' dixit; 'quæ te coquit improbabilis? Aut te perdit amor, aut te malè fascinat astrum ; Saturni grave sæpe fuit pastoribus astrum, Intimaque obliquo figit præcordia plumbo.'
"Ite domum impasti; domino jam non vacat, agni. Mirantur nymphæ, et 'Quid te, Thyrsi, futurum est? Quid tibi vis?' aiunt: 'non hæc solet esse juventæ Nubila frons, oculique truces, vultusque severi : Illa choros, lususque leves, et semper amorem Jure petit; bis ille miser qui serus amavit.'
|